O rastro que deixamos (e III)

Non coñecín persoalmente a Agustín Fernández Paz, aínda que coincidín con el nun par de ocasións. Unha vez en 2006, o ano que empecei a dar clase, cando comezaba a descubrirlle os seus libros ao meu alumnado; impartiu unha conferencia excelente nun curso ao que asistín, en Pontevedra, sobre dinamización lingüística no ensino. Outra vez, nesa mesma cidade, ao ano seguinte, cando el estaba nun dos tribunais das oposicións. Lembro irmos camiñando un grupo de opositores pola alameda cando o vin, con outros profesores, sentado nunha terraza, braceando mentres falaba, como se estivese encomodado. Para min, o seu aspecto non casaba coa personalidade que marabillaba aos que o coñeceron, nin coa que puiden entrever nos seus textos. O bigote dáballe un aire de policía da vella escola, mais el era un mestre, un mestre da nova escola.

Hai docentes que deixan en nós un rastro duradeiro. Xa vedes que na entrada previa falei dalgunhas desas persoas (cuxa vocación pedagóxica tamén as levou á escritura) das que tiven a sorte de aprender. "En ocasións, o rastro que deixamos vaise sinalando con pequenas pedras coma as que Hansel deixaba tras dos seus pasos" (así remata a cita de Siri Hustvedt que abre O rastro que deixamos). Rememorando a semana pasada, cando souben da morte de Agustín Fernández Paz, penso na xente e nos libros, nas pequenas pedras.

Na fin de semana que soubemos que o vindeiro homenaxeado co Día das Letras Galegas será Carlos Casares (outro imprescindíbel forxador do sistema literario galego) xuntabamos na Serra de Outes a medio cento de poetas nunha longa xornada literaria. Aínda tiña o corpo canso o martes, cando entraba Agustín Fernández Paz nese maldito club dos sesenta e nove anos, xunta outros distinguidos membros como David Bowie ou Emma Cohen (foi admitida no club un día antes ca Agustín). Conducindo cara a Santiago escoitaba a nova na Radio Galega. Ía á presentación dos poemas do Diario de Crosses Green, de Martín Veiga (que gran poeta!), na libraría Couceiro. 

O editor Luís Rei Núñez e a crítica Chus Nogueira (acompañantes de Martín Veiga na mesa) comezaban as súas intervencións cunha lembranza do finado. Despois do acto, agardando pola sinatura, charlei con Roberto Abuín, Pilar Sampedro e Arturo Casas: Rafael Dieste, Roberto Bolaño, Anxo A. Rei Ballesteros... E fomos tomar unha caña con Martín, cos seus achegados e coa xente de Kalandraka Editora. Foi no bar onde Pilar Sampedro, mentres se falaba de Fernández Paz, me preguntou: "Ti acórdaste cando na Serra lemos As Flores Radioactivas?". E díxenlle que si, que xusto estaba pensando niso. Foi así como Arturo Casas, quen tamén me deu clase na universidade, soubo que fun alumno de Pili.

Despois Roberto levoume a coñecer a casa Axóuxere, onde agora viven e teñen a editora. Axóuxere leva xa uns anos publicando algúns dos ensaios máis interesantes do panorama galego (algúns deles podedes atopalos na rede). 

A casa é un edificio moi antigo na zona vella de Compostela. Como é moi estreita as dependencias repártense polos catro andares, compoñendo un espazo singular. Loxicamente, nesta mestura de vivenda e oficina editorial, hai libros por todas partes e ule a incenso: "envoltos por libros insospeitados e olor a pachulí" (escribín cando entrevistei a João Tordo na casa Axóuxere de Rianxo). Como non podía ser menos, aumento alí a miña provisión de libros, o cal me dará certo aspecto freakie cando camiñe polas rúas en dirección ao coche. Antes de eu marchar saímos ao balcón do último piso. Aguanto pouco alí, porque teño vertixe, pero antes de volver entrar, mentres Roberto me indica algúns espazos (que inesperada melancolía me transmiten os tellados e chemineas de Compostela!) que nunca vira desde a perspectiva das alturas, penso no relato "Unha pedra na area" (do libro Rapazas), nun fragmento deste que teño utilizado moito nos exames; empeza así:

Hoxe batín cunha pedra na area. Xa sei que non ten nada de raro atopar unha pedra na praia, pero esta é algo especial. Non se parece en nada ás outras que podes encontrar na beiramar, tan brancas e pulidas pola auga. Ten unha forma irregular, con entrantes que semellan pequenos cráteres, coma se fose un planeta en miniatura. Téñoa agora mesmo aquí diante, enriba da mesa, mentres escribo neste caderno que me serve de diario. (...)

Unha pedra enriba da mesa: acordádesvos de cando inauguraba este blogue? O rastro que deixamos, unha pedra na area, outra no escritorio... Que tire a primeira pedra quen nunca teña apañado unha pedra que quixese conservar para toda a vida. Pequenas pedras que deixamos atrás, por onde imos pasando, pisando o rastro que outros deixaron, a presenza da súa ausencia.