"Na outra banda dixéronme
os vellos vanse convertendo en arbres
vellas tamén sen follas na cara do sol
agardando sen saber o que
mudos".

Álvaro Cunqueiro

luns, 29 de xullo de 2013

Agasallo de sombras

Dez anos atrás aínda me interesaba moito o teatro. De feito lembro que me interesaba máis ca o cinema. Asistía a representacións e mesmo lía textos dramáticos con frecuencia. Mais agora rara vez vou ao teatro. Esta debeu ser unha das últimas obras que fun ver daquela:


Creo que Vidal Bolaño había pouco que morrera cando a vin (no Coliseo Noela). Non me atrevo a aseguralo. Por acreditar tanto nas lembranzas coido que cometín un erro na última columna que me publicaron no ABC. Despois xa vos conto, agora podedes lela:


Soñei con Roberto Bolaño (o galego) esta noite. Só lembro algúns soños que teño pouco antes de espertar, cando o sono non é moi profundo porque a ansia por erguerme non me deixar durmir ben. Vidal Bolaño chamaba por min desde un cuarto contiguo ao meu dormitorio; quería ensinarme o que estaba a escribir. Erguíame da cama e ía onde el estaba. O seu cuarto ulía a tabaco e a libros. Agardaba polo meu veredicto malencarado, entre a molestia e a resignación, co eterno Ducados na man, sentado diante dunha computadora case idéntica a esta na que eu tecleo. Pola pantalla cruzaban sombras intermitentes, coma nas antigas computadoras.
A primeira obra que lin de Roberto Vidal Bolaño foi Bailadela da morte ditosa. O libro metéuseme nunha conversa inesquecible co tamén finado Pepe Agrelo, desas que falan de como a vida imita a arte. E unha conversa sobre o libro metéraseme nun soño o 16 de xuño do ano 2000: nunha igrexa asistía a algo similar a unha representación teatral; o director saía a escena para declararse culpable da propia obra. Eu non estaba alí, naquela igrexa, mais "podía" velo todo. Nos bancos-butacas estaban sentados os actores, disfrazados, increpando ao director, devorado polo pánico. As luces apagábanse. Anotei o soño para unha peza futura que, coma sempre, nunca levei a cabo.
O 11 de setembro de 2002 espertáronme coa noticia da morte do Bolaño galego. Esa noite escribín no diario sobre o escritor, ao que coñecera, tamén no 2000, nunhas xornadas sobre escrita dramática organizadas por Gustavo Pernas no Consello da Cultura Galega, cando me atrevín a falar con el (unicamente obtiven unha resposta parca e desganada), nunha das moitas pausas que el facía para ir fumar durante as intervencións dos ponentes. Só o volvín ver, por vez derradeira, no escenario, cando representou na Serra de Outes o seu monólogo Oración ao Apóstolo. Percorréronme o espiñazo sombras intermitentes cando, tras ofrecerlle un cigarro ao apóstolo ausente e pedirlle permiso para fumar, volvía gardar o paquete de Ducados. Foi como souben que deixara o tabaco. Por un intre pensei que aquel home a un nariz de pallaso pegado, fumador impenitente, non era sombra do que fora; mais a obra seguía a ser perfecta. Que veredicto ía darlle eu? 
Publicado na sección Artes & Letras Galicia
no diario ABC do 29 de xuño de 2013


Buscando material gráfico (que sabía que tiña gardadado nalgures) sobre Roberto Vidal Bolaño, para poder ilustrar esta entrada, fun dar cun par de carpetas plásticas onde, por sorte, tiña cartaces de representacións e recortes de prensa. Pero o mellor de todo é que tamén atopei materiais daquelas Xornadas Sobre a Escrita Dramática (coordinadas por Gustavo Pernas e Cándido Pazó). O sábado 27 de maio do 2000, ás 12:00 horas, tivo lugar a mesa redonda "A dramaturxia: entre a palabra e a imaxe", coa participación de Fermín Cabal, Roberto Vidal Bolaño e Xesús Ron (presentados por Cándido Pazó). A continuación transcribo dos apuntamentos que fun tomando mentres el disertaba:

"*Roberto Vidal Bolaño
 Toda escrita dramática aspira a ser suxeito do acto escénico. O carácter perecedeiro do teatro fai que o autor escriba para un tempo, medio e público concretos.
Antes o autor era o xefe, os directores e actores eran meros altofalantes. Logo colleu máis importancia a escrita escénica. O director ten unha soberanía hoxe que se cadra nunca a tivo o autor. A ditadura do autor foi substituída polo director, actores, etc.
O teatro galego actual, e español en xeral, non sería o que é de non ser polo proteccionismo do Estado, que se acepta, acéptase nun marco que condiciona moitas cousas (en Galiza: a lingua, por exemplo). Son as compañías as que deciden escenificar, e non o autor. Aquí o proteccionismo é coas compañías, non cos autores. Tanto ten montar un autor galego, vivo, morto, ou montar Shakespeare... Nada cambia".

E na quenda de debate aínda engadín:

"Vidal Bolaño
Escribe de dúas maneiras:
1) Pon palabras e despois usa imaxes como espectáculo, tendo en conta o orzamento, o público, os personaxes...
2) Por gañar premios. Como fixo por exemplo con Días sen gloria, que foi escrita para tres actores, pero despois escribiuna para gañar un premio e aumentou os actores a cinco.
*Hai parte da súa obra que ten influencias do cine, pero realmente é o teatro o que inflúe no cine. El tenta escribir Teatro Isabelino.
*O único que recolle do cine son os xéneros de cine".

Imaxino que foi ese día cando digo que me atrevín a falar con el. As notas servíronme despois, cando faleceu, para redactar un texto cativo (tituleino "Teatro crítico e universal") nun especial que fixemos n´A Caramuxa (nº 9, 2002). Lembro que Manolo do Río mo botou en cara. Daquela, como puxera todo o meu esforzo en escribilo, non o entendía, mais hoxe si. Ao lado dos artigos de Damián Villalaín e do propio Manolo (co pseudónimo Dom Rojo-até-as-Cachas), o meu non tiña brillo ningún. Que lle queredes? Non se aprende nunca a escribir. 

Ao inicio desta entrada comentaba un suposto erro na columna do ABC. O caso é que non estou seguro de se o monólogo que vin na Serra de Outes (na compaña de Manolo do Río) foi Oración ao Apóstolo, como publiquei; máis ben debeu ser Sen ir máis lonxe a obra que vimos, pois é da que gardo o cartaz:


Si, daquela aínda ía ao teatro.

Ningún comentario:

Publicar un comentario

Nota: só un membro deste blog pode publicar comentarios.